Palen in de Peel bij Bakel en Gemert

De palen van de Peel, een overzicht, met hieronder de foto's.

9 Vredepaal in de oude versie. De paal staat op de grens van Noord-Brabant en Limburg en komt dus ook in die serie voor. Op die foto staat hij in zijn geheel.
8 Paal Grote Loef
Paal 7 van het overzicht is niet geplaatst.
6 Plaats Bunthorst, dit was oorspronkelijk een geveegde kuil, als grens aanduiding.
Jan Timmers schrijft hierover in zijn artikel "Langs de Palen" in het tijdschrift van de Gemertse Heemkunde vereniging:
"Een andere manier om ervoor te zorgen dat goed bekend is waar de grens precies ligt, is die grens flink in het geheu­gen te prenten van de mensen. Daarbij geldt zeker: jong ge­leerd is oud gedaan. Het opschonen van de grenskuilen en het vernieuwen van de palen gebeurde met enige ceremonie. Behalve de personen die het werk moesten verrichten, werd ervoor gezorgd dat er meerdere jongelui en kinderen bij aanwezig waren, die de nodige lekkernijen toebedeeld kregen. In verband met het vegen van de kuil op de Bunthorst op 30 oktober 1741 werd genoteerd:
"...om geheugenisse te houden dat de selve de soo genaemde quay meer, ende wettering op de Bunthorst hebben opge­veegt als sijnde limiet schijdinge in den Peel, alsdoen appelen, suyker­bonen, amandelen en pepercock aen de selve (aan de jongeren dus) te gribbelen geworpen".De jongelui zouden zich hopelijk nog op hun oude dag kunnen herinneren wat er was voorgeval­len en de juiste plek van de grens kunnen aanwijzen. Bij geschillen over de grens wordt dan ook stelselmatig een beroep gedaan op de ouderen en bejaarden, die desnoods op een kar de Peel werden ingereden om getuigenis af te leggen."


5 Gemertse middenpaal


Straatnaam
4 Ripse paal
Timmers schrijft:
Zoals al gezegd was het bezit van de Gemertse Peel in de middeleeuwen niet onbetwist. Maar in 1434 werd de status van dit stuk Peel eenduidig vastgelegd. De hertog van Brabant eigende zich het eigendomsrecht toe van de Gemertse Peel maar hij verkocht tegelijkertijd het gebruiksrecht aan de Commanderij Gemert, die dat recht op haar beurt in erfpacht uitgaf aan de inwoners van Gemert. De grens tussen Gemert en Bakel ligt dan intussen definitief vast, ook al rijzen er in de loop van de geschiedenis nog regelmatig grenscon­flicten. Bij de verkoop van de gebruiks­rechten op de Gemertse Peel in 1434, wordt volstaan met de volgende grensaandui­ding:"..allen den Pedel ende die gemeynten, gelijck hen die strec­ken van de Stegeberghs pael, staende op dat oort van der heerlijkckheid van Ghemert, lijndrecht op totten lande van Cuyck..".De grens in de Peel verloopt inderdaad bijna langs een rechte lijn tot aan de gemeente Oploo (nu: Sint Antonis).

3 Wijser paal of Wijer paal
Ergens halverwege ligt echter een kleine knik in de grens. In een uitspraak van Keizer Karel V op 6 september 1544, als er weer een grensconflict gerezen is, wordt de grens in de Peel als volgt vastgelegd: "... van Stebberchs pael linie recht op den Wijser ende alsoo voorts linie recht op d'landt van Cuijck nae den toirn van Sint Anthonis aldaer..".
Als in 1812 de gemeentegrens tussen Bakel en Gemert op schaal wordt ingetekend en beschreven, zien we dat de grens dan nog steeds hetzelfde is. Een rechte lijn vanaf de Stegebergse Paal (in 1812 de Stippel­bergse Paal genoemd) tot aan de Wisse Paal oftewel De Wijer. Ongetwij­feld is dit de paal die in 1544 werd aangeduid met de naam De Wijser. Op deze plaats ligt een kleine knik in de gemeentegrens, die vervol­gens weer lijnrecht naar de Paal Bunthorst loopt, op de grens met Oploo, vroeger behorend tot het land van Cuijk.


2 Paal achter 't zand
1 Stegebergse of Stippelbergpaal